Ο Ερατοσθένης, αρχαίος έλληνας μαθηματικός, γεωγράφος και αστρονόμος, γεννήθηκε στην ελληνική αποικία της Β. Αφρικής, Κυρήνη, το 276 π.Χ. και πέθανε στην Αλεξάνδρεια το 194 π.Χ. Ήταν φίλος του Αρχιμήδη και λέγεται ότι έζησε για αρκετά χρόνια στην Αθήνα και ότι εργάστηκε στην περίφημη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας.
Το Πείραμά του για τη μέτρηση της περιφέρειας – και κατά συνέπεια της ακτίνας – της Γης, σύμφωνα με το περιοδικό Physics World, αποτελεί ένα από τα 10 πιο όμορφα πειράματα στην ιστορία της Φυσικής (δημοσίευση στην εφημερίδα New York Times, 25 Σεπτεμβρίου 2002 http://goo.gl/0m9zKz). Για την υλοποίησή του ο Ερατοσθένης χρησιμοποίησε ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης, παρατηρητικότητα και επινοητικότητα. Ο αμερικανός αστρονόμος και αστροφυσικός Carl Sagan περιγράφει αναλυτικά την ιστορία του πειράματος στο video που ακολουθεί:
https://www.youtube.com/watch?v=Pv4ulPFvyeM
Γεμάτοι ενθουσιασμό και περιέργεια αποφασίσαμε να επαναλάβουμε και εμείς ως σχολείο το μοναδικό αυτό πείραμα. Η προσπάθειά μας εντάχθηκε στη διασχολική δράση η οποία συνδιοργανώθηκε από τα Εργαστηριακά Κέντρα Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.) Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Κω και Θεσπρωτίας, με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης (Ι.Α.Α.Δ.Ε.Τ.) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Ε.Α.Α.), του Υπουργείου Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων και της Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων Ε.Κ.Φ.Ε. (ΠΑΝΕΚΦΕ). Σε αυτή τη δράση συμμετείχαν περίπου 850 σχολεία της χώρας μας, καθώς και τα ελληνικά σχολεία του Βουκουρεστίου και της Αλεξάνδρειας(!). Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας δεχόμασταν οδηγίες και υποστηρικτικό υλικό για την καλύτερη διεξαγωγή του πειράματος.
Σημείο αναφοράς αποτέλεσε η αφίσα που φιλοτέχνησαν με ιδιαίτερο ζήλο οι μαθητές του τμήματος Β1, Κεφιλής Γιώργος και Γωνιανάκη Κατερίνα και η οποία κέντρισε το ενδιαφέρον της πλειοψηφίας τα μαθητών, για να μάθουν περισσότερα για το πείραμα αυτό!
Το πείραμα πραγματοποιήθηκε από τους μαθητές μας στον προαύλιο χώρο του σχολείου την Τρίτη 20 Μαρτίου 2018 στις 12:33 μμ, ημέρα της εαρινής ισημερίας. Την ημέρα αυτή που σηματοδοτεί την αρχή της Άνοιξης, ο Ήλιος ρίχνει τις ακτίνες του κάθετα στον Ισημερινό της Γης και η διάρκεια της ημέρας είναι περίπου ίση με τη διάρκεια της νύχτας.
Έτσι λοιπόν, οι εικοσιτέσσερις μαθητές της Β΄ Γυμνασίου μισή ώρα νωρίτερα βρίσκονταν ήδη στο προαύλιο του σχολείου. Αρχικά, χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες και στη συνέχεια τοποθέτησαν πάνω σε καθένα από τα τέσσερα θρανία μία εργαστηριακή ράβδο, φροντίζοντας να είναι κατακόρυφη με τη βοήθεια του νήματος της στάθμης. Στις 12:33 ακριβώς και οι τέσσερις ομάδες σημείωσαν πάνω στο θρανίο τους το σημείο όπου τελείωνε η σκιά της ράβδου.
Οι επίδοξοι «γεω-μέτρες» οδηγήθηκαν έτσι στον υπολογισμό της ακτίνας της Γης με σφάλμα αξιοθαύμαστα μικρό!
Ακολουθώντας προσεκτικά τα «βήματα» του Ερατοσθένη του Κυρηναίου και με την καθοδήγηση των καθηγητών τους, Μοιράγια Νίκου, Σωτηροπούλου Δήμητρας και Διαμάντη Έφης, την ημέρα της φετινής Εαρινής Ισημερίας (20/3/2018) οι μαθητές μας κατάφεραν, χωρίς να χρειαστεί να μετακινηθούν ή να ταξιδέψουν, από το προαύλιο του σχολείου μας να υπολογίσουν την Περιφέρεια ενός ολόκληρου πλανήτη!
Ο Ερατοσθένης, με τη διάνοια, τη γνώση και τα μέσα της εποχής του, κατόρθωσε το ακατόρθωτο… Σήμερα οι μαθητές του σχολείου μας, με όχημα τις Νέες Τεχνολογίες, (Google Earth, SunCalc, επιστημονικές αριθμομηχανές κ.ά.) αξιοποίησαν κατάλληλα λογισμικά, μέτρησαν, παρατήρησαν, υπολόγισαν, σχολίασαν, σκέφτηκαν επιστημονικά και κατέληξαν σε συμπεράσματα σημαντικά και διδακτικά!